Nacionalna pripadnost najčešća pobuda za zločin iz mržnje

Monitor mržnje predstavlja grafički prikaz podataka o krivičnim djelima počinjenim iz mržnje koje prikuplja OSCE u BiH, a pored zabilježenih incidenata sadrži i informacije o reakcijama pravosuđa, lokalnih vlasti i civilnog društva na počinjena djela. 

 

U 2015. godini, prema podacima OSCE-a, policiji u našoj zemlji je prijavljeno najmanje 146 incidenata za koje se na početku smatralo da su motivisani predrasudama. 

 

Najčešća vrsta incidenata bili su uvredljivi grafiti (24 procenta), a zatim verbalni napadi (21 procenat), oštećenje vjerskih objekata/skrnavljenje grobalja (19 procenata), isticanje simbola uvredljivog sadržaja (18 procenata), oštećenje imovine (14 procenata) i fizičko nasilje (11 procenata).

 

 

 

Podaci govore da se najčešća predrasuda koja je okarakterisana kao pobuda za počinjenje djela odnosila na nacionalnu ili etničku pripadnost: čak u 85 procenata svih incidenata u prošloj godini, žrtve su odabrane na osnovu svog etničkog, odnosno vjerskog identiteta – drugim riječima, zato što su Hrvati/katolici, Srbi/pravoslavci ili Bošnjaci/muslimani. 

 

Mali broj incidenata protiv Roma, najveće nacionalne manjine u Bosni i Hercegovini, samo dva u godini ili jedan posto, kao i samo tri incidenta ili dva posto počinjena protiv seksualnih manjina, može navesti na pogrešan zaključak da se krivična djela počinjena iz mržnje prema ovim skupinama ne dešavaju, ali iz OSCE-a napominju da je razlog ovako malog broja prijavljenih incidenata taj što romska zajednica i seksualne manjine prijavljuju manji broj incidenata nego što je to stvarno slučaj, zbog niza društvenih faktora.

 

Radmila Trifković iz Misije OSCE-a u BiH navodi da su se incidenti zasnovani na nacionalnoj ili etničkoj pripadnosti, odnosno vjeri, najčešće dešavali na područjima u kojima žrtva pripada demografskoj manjini, odnosno u mjestima koja naseljavaju povratnici koji su bili raseljeni tokom oružanog sukoba od 1992. do 1995. godine, dok u slabije naseljenim i jednonacionalnim sredinama u Bosni i Hercegovini nije zabilježen nijedan incident. 

 

Incidenti su se najčešće dešavali u julu i augustu, kada se održavaju najvažnije komemoracije žrtvama rata i kada značajan broj osoba iz dijaspore dolazi u posjetu rođacima u Bosni i Hercegovini. U poređenju s 2014. godinom, prošle godine je zabilježen neznatno smanjen broj prijavljenih incidenata (163 u odnosu na 146 u 2014. godini), a zabilježena je promjena u vrsti incidenata, koji su generalno u 2015. godini imali obilježja manje ozbiljnih djela. 

 

"Iako je smanjen procenat prijavljenih incidenata oštećenja vjerskih objekata/skrnavljenja grobalja (19 procenata u odnosu na 33 procenta) i fizičkog nasilja (11 procenata u odnosu na 18 procenata), u 2015. godini smo vidjeli porast broja manje teških djela kao što su uvredljivi grafiti (24 procenta u odnosu na 21 procenat) i isticanje simbola uvredljivog sadržaja (18 procenata u odnosu na 6 procenata)", navela je Trifković.

 

 

Podaci Monitora mržnje govore da je u posljednje tri godine kod približno jedne trećine svih prijavljenih incidenata koji su sadržavali obilježja slučajeva motivisanih predrasudama uslijedila reakcija policije i pravosudnog sistema u krivičnom ili prekršajnom postupku. Međutim, samo u 7 procenata od ukupnog broja ovakvih postupaka djelo je bilo kvalifikovano kao krivično djelo počinjeno iz mržnje ili kao govor mržnje. 

 

"U 2015. godini, donesena je jedna pravosnažna osuđujuća presuda za krivično djelo počinjeno iz mržnje, te tri osuđujuće i jedna oslobađajuća presuda za krivično djelo izazivanja nacionalne i vjerske mržnje, razdora i netrpeljivosti, odnosno za govor mržnje", navela je Trifković, dodajući da je iz brojki evidentno kako agencije za provođenje zakona i pravosudni sistem trebaju uložiti dodatne napore da identifikuju i procesuiraju potencijalna krivična djela motivisana predrasudama. 

 

Ocjena Misije OSCE-a u BiH je, ipak, da procesuiranje i kažnjavanje nije i najdjelotvorniji instrument u borbi protiv krivičnih djela iz mržnje, nego da je obrazovanje, kao kamen temeljac opštih preventivnih mjera, najdjelotvornije sredstvo podizanja svijesti s ciljem da se riješe uzroci incidenata motivisanih predrasudama. U tom smislu, organizacije civilnog društva i društvo u cjelini predstavljaju  komponente od vitalnog značaja u naporima usmjerenim ka prevenciji krivičnih djela počinjenih iz mržnje i uspostavljanju djelotvorne podrške žrtvama. 

 

Naša sagovornica navodi da su građani iskazali interes za prevenciju krivičnih djela počinjenih iz mržnje i incidenata motivisanih predrasudama kroz učešće u inicijativi Supergrađani/ke i u koalicijama za borbu protiv mržnje. Tokom 2015. godine, koalicije za borbu protiv mržnje su tako provele više od 90 aktivnosti, usmjerenih na prevenciju i reakciju na krivična djela počinjena iz mržnje i incidente motivisane predrasudama. 

 

"U periodu između 16. oktobra i 16. novembra 2015. godine, Misija OSCE-a u BiH pružila je podršku koalicijama za borbu protiv mržnje u održavanju kampanje pod nazivom Mjesec tolerancije na 19 lokacija u cijeloj BiH. Ta kampanja imala je za cilj da podstakne angažovanje građana u promovisanju tolerancije i međusobnog razumijevanja i da pruži podršku pozitivnim primjerima poštovanja različitosti i međuetničke i međureligijske saradnje. Kampanja koju su provele koalicije i nevladine organizacije uključivala je nastupe na televizijskim i radio emisijama, javne rasprave, kulturno-umjetničke nastupe, književna i umjetnička takmičenja, izložbe, sportske događaje, omladinske radionice u osnovnim i srednjim školama, ulične aktivnosti i sajmove tolerancije", navela je Trifković. 

 

Javna osuda je također važan segment u borbi protiv budućih krivičnih djela počinjenih iz mržnje, te su tokom 2015. godine koalicije za borbu protiv mržnje 18 puta javno osudile incidente. Prema riječima naše sagovornice, posljednjih godina su se i društveni mediji pokazali kao moćno sredstvo za promociju tolerancije i suprotstavljanje mržnji, a osim svega navedenog, sedam jedinica lokalne samouprave pružilo je podršku prevenciji i reakciji na krivična djela počinjena iz mržnje tako što su usvojile akcione planove za postizanje kohezije unutar zajednice. 

 

Na osnovu jednog od ovih planova, na primjer, Vlada Brčko distrikta BiH odobrila je finansiranje pet projekata koji imaju za cilj promovisanje tolerancije, socijalne kohezije i pravilan odgovor na incidente.