Makedonija: kršenje prava LGBT osoba
Na banjalučkoj regionalnoj konferenciji “Uticaj EU integracija na poštivanje i zaštitu ljudskih prava LGBT osoba” održanoj 4. i 5.decembra, na kojoj se raspravljalo o pravima LGBT osoba u zemljama Zapadnog Balkana mogli su se čuti stavovi kako se za većinu zemalja regiona može reći, bez obzira na i dalje izraženu netrpeljivost i homofobičnost, kako su u njihovom zakonodavstvu, ali i javnosti učinjeni određeni pomaci u poštovanju prava LGBT osoba.
No Makedonija je ocijenjena kao crna rupa regiona. Branioci ljudskih prava alarmiraju na stanje u toj zemlji u kojoj se dešavaju izrazito nasilni napadi u više gradova na LGBT osobe i njihove organizacije. Nema podrške među građanima za održavanje Parade ponosa, a i oni koji je podržavaju, ubijeđeni su da bi bilo incidenata.
U svojim izvještajima je i međunarodna LGBT organizacija, ILGA-Europe, Makedoniju ocjenjivala upravo kao najugroženiju zemlju na Balkanu u pogledu pravne zaštite za LGBT osobe ali i jedna od najugroženijih u Evropi. Makedonske vlasti još nisu usaglasile antidiskriminacione zakone sa konvencijama o ljudskim pravima i pored upozorenja iz Evropske Unije.
Cijeli region je obišla i vijest o jednom od posljednjih napada koji se desio 24.oktobra 2014. godine kada je oko 30 osoba s maskama, bacajući kamenje i boce, napalo aktiviste makedonskog LGBT pokreta u Skoplju, ranivši dvoje ljudi. Do napada je došlo u kafiću, u skopskoj četvrti Stara čaršija, a žrtve su bile pripadnici LGBT udruženja Makedonije, koje je u ovom objektu proslavljalo dvogodišnjicu osnivanja. Na banjalučkoj konferenciji je učestvovala i Natasha Boshkova, iz Koalicije za seksualna i zdravstvena prava marginaliziranih zajednica iz Makedonije. U kratkom razgovoru za diskriminacija.ba, ona je iznijela svoje vidjenje situacije u toj zemlji na jugu Balkana.
D: Kakvo je zapravo stanje u Makedoniji kada je u pitanju poštovanje prava LGBT populacije?
Boshkova: Nažalost, moram priznati da u posljednjih nekoliko godina beležimo unazađivanje prava LGBT osoba. Posebno je to počelo još 2008. godine kada je intenziviran govor mržnje od ličnosti iz političkog i javnog miljea te od strane vjerskih zajednica. Od 2012. naročito je u porastu nasilje nad LGBT osobama prouzrokovano upravo govorom mržnje, tako da se generalno stanje vrlo pogoršava.
D.: Kakvi su konkretni podaci?
Boshkova: Spomenućemo samo napade na LGBT centar za podršku LGBT osoba. Otvoren je 2012. Godine u Skoplju i od njegovog otvaranja do danas Centar je napadnut čak šest puta. Nijedan od tih slučajeva nije do kraja rasvetljen, znači nisu počinioci pronađeni niti sankcionisani. Bilježimo samo jedan slučaj kad je LGBT centar bio napadnut, koji je imao sudski epilog. Sud je i taj napad tretirao kao etnički. Kao dokazni materijal u postupku bio je priložen i snimak video nadzora Centra, ali napad i pored toga nije bio okvalifikovan kao mržnja prema LGBT osobama nego je sudija taj napad okarakterisao kao dio dešavanja u Gradu Skoplje i tome slučaju dao etiketu kao da se radi o etnički motivisanom napadu. Iako se u tom slučaju može pod otežavajuču okolnost podvesti seksualna orjentacija kao motivacija u zločinu, sud to nije prepoznao da, pored etničke tenzije, napad prema Centru je bio napad na LGBT zajednicu. Ostali slučajevi čak nisu niti procesuirani.
D.: Gdje je Makedonija zapravo u odnosu na region Balkana?
Boshkova: Na krajnjem dnu ili ako hoćete, posljednji smo na ljestvici u ovom dijelu Evrope po poštovanju prava LGBT populacije. Mi smo na samom dnu i mape Evrope u tom pogledu. Recimo, ilustracije radi, mi uopšte nemamo u antidiskriminacijskom zakonu definisane odredbe kojima se sprečava ili zabranjuje diskriminacija na osnovu seksualne orjentacije, dok su te odredbe definisane u zakonima svih država u regionu. Makedonska vlada, inače, najavljuje i donošenje ustavnog amandmana kojim bi istospolni brakovi praktično bili stavljeni izvan zakona. Kod nas ne postoji politička volja ni da se u zakonu prepoznaje LGBT zajednica a kamoli da se implementiraju ovi ostali zakoni koji ionako nose obavezu za državne organe da štite sve osobe, uključujući i LGBT osobe. Tu prvenstveno mislim na policiju, tužilaštva i sudove. Otkad se počelo dešavati nasilje nad LGBT osobama, mi smo pozivali ne samo na sankcionisanje, nego i da političari i predstavnici državnih institucija javno osude ove napade. Do sada se to nije dogodilo.
D.: Mogu li Evropska Unija, te evrointegracije kojima teži Makedonija uticati na to da se situacija promijeni?
Boshkova: Nakon svakog napada, mi tražimo solidarnost i podršku od drugih organizacija, te od ambasada, EU delegacije, te od organizacija u regionu, Evropi i šire. Nažalost, dosadašnja podrška EU delegacije u Makedoniji je blaga, ni približno stroga kao što zna biti od nekih ambasada u Makedoniji. Recimo, holandska ambasada je eksplicitno tražila od državnih institucija da osude napade na LGBT osobe i da u ekspresnom roku sprovedu efikasnu istragu te pronađu i sankcionišu počinioce. U isto vrijeme iz Delegacije EU stiže mnogo blaža poruka u takvim slučajevima u kojoj se naznačava da je to evropska obaveza države da štiti LGBT populaciju, te da se nada da će država da pronađe počinioce. U svakom slučaju, očekujemo veću podršku iz EU nego što smo do sada dobijali.
